Φοβάμαι ενώ - Συνέντευξη Κατερίνας Τσιλιλή

Κατερίνα Τσιλιλή: «Ο κόσμος έχει ξεχάσει να ζει... και το χειρότερο είναι ότι έχει ξεχάσει τον τρόπο να διεκδικεί τη ζωή του».

Συνέντευξη στο  Γιώργο Γκρίλη

Ο τίτλος της ποιητικής της συλλογής μοιάζει να περιγράφει ιδανικά την ποίησή της. Ποίηση διττή, γιατί αφ’ ενός είναι μια ποίηση χωρίς περιττά στολίδια, λιτή, γήινη κι απόλυτα βιωμένη μέχρι την τελευταία της λέξη – θα την χαρακτήριζα εξομολογητική. Από την άλλη, μία δίψα είναι αυτή που την κατατρύχει σχεδόν απ’ άκρη σ’ άκρη: «δίψα για καθαρό ουρανό»,  για να χρησιμοποιήσω έναν στίχο από ένα τραγούδι που μου αρέσει πολύ. Ο χρόνος και η αιωνιότητα, ο άνθρωπος και ο Θεός, το βίωμα και το ζητούμενο, όχι ως δίπολα, αλλά σαν τα sine qua non στοιχεία που συναποτελούν και γονιμοποιούν τη ζωή στις πιο απλές, στις πιο καθημερινές της χειρονομίες.

Και βεβαίως πανταχού παρών και τα πάντα πληρών ο σάρκινος Θεός: ο Έρωτας…

Η Κατερίνα Τσιλιλή μας αυτοσυστήνεται μέσα από την πρώτη της ποιητική συλλογή, τις Μέρες Διττές, που κυκλοφόρησε μόλις πριν λίγους μήνες από τις εκδόσεις Μανιφέστο και αποτέλεσε την αφορμή γι’ αυτή μας την κουβέντα… 

Μέρες Διττές ο τίτλος της ποιητικής σας συλλογής, που κυκλοφόρησε πρόσφατα… Είναι ο χρόνος Ιανός λοιπόν; Πείτε μας δυο λόγια για τις αλήθειες που κρύβει ή φανερώνει η πρώτη σας έξοδος στα ελληνικά γράμματα

Η κάθε μέρα της ζωής μας είναι διττή, η χαρά και η λύπη εναλλάσσονται συνέχεια. Ο χρόνος γίνεται μέλλον και παρελθόν. Για μένα ο χρόνος είναι συλλογή στιγμών και αυτές οι στιγμές είναι που δίνουν αξία στη ζωή μας. Άλλοτε βλέπουμε τον χρόνο σαν ευκαιρία να αρχίσουμε κάτι και άλλοτε σαν αφορμή για να λήξουμε κάτι, άλλοτε σαν ίαση και άλλοτε σαν πληγή. Οι Μέρες Διττές είναι η δική μου ίαση.

Στα ποιήματα σας είναι πολύ έντονη η παρουσία του Θεού, αλλά κι η προσπάθεια αναζήτησής του. «Τι είναι Θεός, τι μη Θεός και τ’ ανάμεσό Του;» ρωτούσε ο Γιώργος Σεφέρης στην Ελένη. Υπάρχει άραγε απάντηση;

Κάθε άνθρωπος αναζητά και βρίσκει το θεό με διαφορετικούς τρόπους... Άλλος τον βρίσκει στο δρόμο, άλλος στην εκκλησία, άλλος μέσα στα βιβλία...Ο Μητροπολίτης Περγάμου Ιωάννης Ζηζιούλας λέει κάπου: «Κανείς δε μπορεί να γνωρίσει το θεό με τη γνώση της νοήσεως». Πως μπορούμε λοιπόν να γνωρίσουμε το θεό; Ποιος ο τρόπος να τον πλησιάσουμε; Με την αγάπη. Ο θεός είναι αγάπη, αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος: η αγάπη!

Έχει πρόσωπο ο Θεός;

Το Θεό τον βρίσκουμε στο πρόσωπο του αλλού, του διπλανού μας... Αν δεν αγαπάμε το πρόσωπο του συνανθρώπου μας, απομακρυνόμαστε από το Θεό και στρέφουμε το βλέμμα μας μακριά του. Ο  καθένας από εμάς έχει κάτι θεϊκό μέσα του, οπότε η αγάπη προς τον άλλον φανερώνει και το πρόσωπο το Θεού.

Ποια είναι η άποψή σας για την επιχειρούμενη στις μέρες μας μετατόπιση της συζήτησης από το πρόσωπο του Θεού (και του συνανθρώπου) στο επίπεδο της θρησκείας, με σαφή μάλιστα εθνικά (ή και εθνικιστικά) χαρακτηριστικά; Η Θρησκεία ΜΑΣ, λένε κάποιοι - εννοώντας το Χριστιανισμό... Αναρωτιέμαι: ο Χριστός ήταν Έλληνας; Και θα συμφωνούσε άραγε με τα πογκρόμ που γίνονται εις βάρος των αλλόδοξων στο όνομά Του; Τελικά: συμβιβάζεται η χριστιανική Αγάπη με το εθνικιστικό μίσος;

Ο θεός δεν ανήκει σε κανέναν... Δεν έθεσε ο Χριστός όρια ποιοι θα τον ακολουθήσουν και ποιοι όχι. Όλοι οι άνθρωποι ήταν δεκτοί, από όλες τις φυλές και εθνικότητες. Η θρησκεία αυτών που αναφέρεστε είναι το μίσος και καμία σχέση δεν έχει με το θεό παρόλο που τον επικαλούνται συχνά για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα. Υπάρχουν δυστυχώς και στις μέρες μας δήθεν «φύλακες της ορθοδοξίας» και υπερασπιστές του Χριστού (η υποκρισία στο μεγαλείο της) που όμως έχουν οδηγό τους τη βία και το μίσος για κάθε τι διαφορετικό. Ο θεός όμως είναι αγάπη - αγάπη στη καθαρή της μορφή προς όλους απ’ όπου και αν προέρχονται...

Εκτός από ποιήτρια είστε και θεολόγος. Πώς βλέπετε τη θρησκευτική αγωγή σήμερα; Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι τα θρησκευτικά είναι ένα αναχρονιστικό μάθημα που καλό είναι να καταργηθεί και να αντικατασταθεί από κάτι άλλο…

Πώς αντιμετωπίζει η Πολιτεία τη θρησκευτική αγωγή;

Τα θρησκευτικά κάθε άλλο παρά αναχρονιστικό μάθημα είναι! Όντως δεν είναι λίγοι εκείνοι που θωρούν ότι ο θεολόγος καθηγητής περισσεύει στο δημόσιο σχολείο, ταυτίζοντας τον με κάτι το παρωχημένο. Ως νέος θεολόγος θεωρώ ότι το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να υπάρχει στο ελληνικό σχολείο, έχει να προσφέρει πολλά στους μαθητές διότι εκτός από τη γνώση δίνει απαντήσεις σε θεμελιώδη υπαρξιακά ερωτήματα, τους βοηθά στις αναζητήσεις τους. Το μάθημα τον θρησκευτικών οφείλει να είναι ανοιχτό προς τον κόσμο και άλλωστε ο σημερινός θεολόγος δε φοβάται να συνδιαλεχθεί με κανέναν – είμαστε πάντα ανοιχτοί στις προκλήσεις των καιρών. Η πολιτεία δυστυχώς σήμερα έχει απαξιώσει εντελώς το μάθημά μας, γι’ αυτό και σε πολλά σχολεία το μάθημα δε διδάσκεται εξαιτίας μη πρόσληψης θεολόγων καθηγητών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μάλλον επειδή θωρούν ότι το μάθημα μας δεν είναι τόσο σημαντικό, όσο είναι για παράδειγμα τα μαθηματικά ή η φυσική. Το παιδί όμως έχει ανάγκη όλα τα μαθήματα για να ολοκληρωθεί σαν μαθητής και όχι μόνο αριθμούς. Έχει ανάγκη τη μουσική, τα αγγλικά, τη γυμναστική, τα θρησκευτικά. Το σχολείο όμως στην Ελλάδα θέλει μαθητές έτοιμους να δώσουν πανελλήνιες και όχι μαθητές έτοιμους να βγουν στην κοινωνία και να παλέψουν γι’ αυτή. Θέλει μαθητές ρομπότ και όχι σκεπτόμενους πολίτες.

Εγώ θα έλεγα πως το μάθημα των Θρησκευτικών είναι απαραίτητο ειδικά στις μέρες μας γιατί, αν μη τι άλλο, σε μία εποχή κοινωνικής πόλωσης είναι το μόνο ίσως που μιλάει στους μαθητές για την ξεχασμένη αλήθεια της... Αγάπης! Ένα παιδί που έχει «οπλιστεί» με την Παραβολή του Σπλαχνικού Σαμαρείτη για παράδειγμα δύσκολα μπορεί να τυφλωθεί και να πιστέψει στον ξενοφοβικό Θεό του μίσους που περιγράψατε πριν. Δεν ξέρω αν συμφωνείτε...

Πολύ σωστά, έχετε δίκιο... Τα "όπλα" αυτά που αναφέρετε είναι τα μόνα που μπορούν να νικήσουν το μίσος, είναι αυτά που μπορούν να φέρουν την ελπίδα και να προστατεύσουν τον ψυχικό κόσμο του παιδιού και τους γύρω του  κρατώντας το μακριά από τη τύφλωση και το φόβο για τον Άλλο.

Ας επιστρέψουμε στην ποίησή σας. «Τα πάντα υποκλίνονται στο πέρασμα της νύχτας… Το φως του σκοταδιού σαν πέπλο σκεπάζει τον κόσμο κι εκείνος το απολαμβάνει’ λέτε σ’ ένα ποίημά σας. Είναι η ποίηση κόρη της νύχτας; Εσείς αγαπάτε να γράφετε τη νύχτα;

Καθετί φωτεινό έχει μια σκιά... Και καθετί σκοτεινό ενέχει φως αντίστοιχα... Αυτή είναι η μαγεία της ποίησης - ταξιδεύεις πότε στη μια όχθη και πότε στην άλλη. Προτιμώ να γράφω τη νύχτα γιατί  μπορώ να βάζω τις σκέψεις μου σε τάξη χωρίς να με αποσπά ο θόρυβος της μέρας. Είναι η ώρα που ο κόσμος ηρεμεί, που λουφάζει, που ονειρεύεται, που κάνει σχέδια για το αύριο. Εκείνη λοιπόν η ώρα είναι για μένα η στιγμή που μεταφέρω τα όνειρά μου, τις ανησυχίες μου, τις ελπίδες μου στο χαρτί...

«Πόσες σπρωξιές θέλει ο κόσμος ακόμα για να αρχίσει να ζει;» Αναρωτιέστε σ’ ένα σας ποίημα και μαζί σας αναρωτιόμαστε όλο και περισσότεροι στις ημέρες μας – αλλά δεν ξεκουνιόμαστε από τον καναπέ μας, παρ’ όλες τις σπρωξιές… Υπάρχει ελπίδα;

Ο κόσμος έχει ξεχάσει να ζει και το χειρότερο είναι ότι έχει ξεχάσει τον τρόπο να διεκδικεί τη ζωή του. Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες της εξαθλίωσης, της φτώχειας, του ρατσισμού, της δυστυχίας, της απανθρωπιάς, της εκμετάλλευσης, όμως κανείς δεν αντιδρά και αναρωτιέμαι πότε θα αντιδράσουμε. Πότε θ’ αφήσουμε το τηλεκοντρόλ και το πληκτρολόγιο να σηκωθούμε από τον καναπέ, να αναλάβουμε τις ευθύνες μας - έχουμε φτάσει σε τέλμα πια. Η ελπίδα υπάρχει στα μάτια των παιδιών που συναντώ στην τάξη και είναι εκείνα που θα μας δώσουν το σπρώξιμο που μας χρειάζεται δεν υπάρχουν αλλά περιθώρια αναμονής και αναβολής. Ο κόσμος πρέπει να αρχίσει να ζει ξανά όπως του αξίζει, τα νέα παιδιά είναι το μέλλον και έχουν κάθε δικαίωμα να αγωνίζονται γι’ αυτό

Ποια είναι η θέση αλήθεια του νέου ποιητή στον καιρό της κρίσης;  Είναι στο δρόμο ή στο σπίτι του, στη βιβλιοθήκη του εμπρός;

Η θέση όλων μας είναι στο δρόμο και όχι στο σπίτι μας. Ο ποιητής, ο δάσκαλος, ο γιατρός, ο δικηγόρος, ο αγρότης, όλοι κρινόμαστε από τη στάση μας στον καιρό της κρίσης. Η φωνή μας πρέπει ν’ ακουστεί πιο δυνατή και θα είναι πιο δυνατή αν βγούμε όλοι στο δρόμο να διεκδικήσουμε αυτά που μας στέρησαν, αυτά που μας πήραν την αξιοπρέπεια τη χαρά τις δουλειές μας. Μου έρχεται στο νου ένα ποίημα του Καβάφη κάθε φορά που σκέφτομαι τη κρίση: «Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς αιδώ, τριγύρω μου έκτισαν τείχη» Δεν μπορούμε να ζούμε άλλο μέσα στα τείχη, όλοι μαζί πρέπει να αγωνιστούμε και να τα γκρεμίσουμε.

Η Ποίηση, όπως και η Θεολογία συνδέονται άμεσα με το μυστήριο της εξομολόγησης. Θα σας ενοχλούσε αν αυτή η πρώτη σας συνέντευξη αποκτούσε και λιγάκι  πιο εξομολογητικό χαρακτήρα;

Όχι βέβαια… Παρακαλώ ρωτήστε με ό,τι θέλετε.

Υπάρχουν στιγμές ή πρόσωπα στη ζωή μας που τα θεωρούμε ανεκτίμητα! Αντιστοίχως υπάρχουν καταστάσεις που ευχόμαστε να μην τις είχαμε βιώσει ποτέ… Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας από μία τέτοια εμπειρία;

Δε θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου τη πρώτη φορά που μπήκα στη τάξη το 2007 στο ΕΠΑΛ Νέων Μουδανιών. Τα συναισθήματα ήταν ανάμεικτα γιατί από τη μια ένιωθα άγχος και αγωνία και από την άλλη απέραντη χαρά και ευτυχία, όπως άλλωστε συμβαίνει κάθε φορά που περνώ την πόρτα της αίθουσας. Θεωρώ τον εαυτό μου ευλογημένο που έχω δίπλα μου την οικογένειά μου, το σύζυγό μου, τους φίλους μου. Είναι τα πρόσωπα που με στηρίζουν πάντα και δίνουν νόημα στη ζωή μου. Από την άλλη μεριά απεχθάνομαι το ψέμα, την υποκρισία. Κάποιοι φοράνε μάσκες, είτε επειδή φοβούνται ν’ αποκαλύψουν τον πραγματικό τους εαυτό, είτε για να γίνουν αρεστοί. Έτυχε να συναντήσω τέτοιους ανθρώπους (όχι πολλούς ευτυχώς) και αυτό με έμαθε να προφυλάσσω καλύτερα εμένα, να με περιφρουρώ.

Τι σας φοβίζει αλήθεια πιο πολύ σήμερα; Και τι είναι αυτό που σας  δίνει ελπίδα;

Όσο κι αν ακουστεί σαν κλισέ, περισσότερο με φοβίζει η έλλειψη της αγάπης και της εμπιστοσύνης στο συνάνθρωπο. Η αποξένωση από το  διπλανό μας, ο φόβος ν’ αγγίξουμε ένα χέρι, να πούμε μια γλυκιά κουβέντα, η καχυποψία που κυριαρχεί γενικότερα... Η πίστη μου στο θεό με γεμίζει δύναμη και τα παιδιά που φωνάζουν και γράφουν συνθήματα στους τοίχους μου δίνουν ελπίδα. Η ίδια η ζωή που περνά με όλες τις δυσκολίες της μας δίνει ελπίδα. Λίγη καλή θέληση και πίστη χρειάζεται μόνο, τίποτα άλλο.

Καθώς τελειώνει η συνέντευξη θα ήθελα να διαλέξετε εσείς ένα ποίημά σας να συνοδεύσουμε τη συνέντευξή μας. Πιθανόν κάποιο που αγαπάτε ιδιαίτερα και αν θέλετε μας εξηγείτε και το λόγο της συγκεκριμένης επιλογής…

Στο σημείο αυτό θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για τη κουβέντα μας και για την τιμή που μου κάνετε να μιλήσουμε για τις Μέρες Διττές. Ο άνθρωπος σήμερα ζει μέσα στο φόβο. Φοβάται τον ίδιο του τον εαυτό, φοβάται τα πρόσωπα γύρω του και προσπαθεί συνέχεια να μην απογοητεύει τους γύρω του και κείνον. Η ζωή μας, οι μέρες μας, έχουν γίνει ένα θέατρο και εμείς έχουμε διπλό ρόλο του θεατή και του ηθοποιού. Τρέχουμε αγχωμένοι για  να τα βγάλουμε πέρα σε όλους τους τομείς, προσπαθώντας  να πείσουμε εαυτούς και αλλήλους  ότι είμαστε ευτυχισμένοι…

Φοβάμαι ενώ

  Πόσο δύσκολο είναι να κρατάς ισορροπίες,
να είσαι και να νιώθεις συνέχεια σαν ακροβάτης σε τσίρκο
χωρίς μάλιστα προστατευτικό δίχτυ από κάτω
η παραμικρή λάθος κίνηση σε οδηγεί στο κενό…
οι άλλοι  γύρω σου  σε κοιτάνε συνέχεια με κομμένη την ανάσα
περιμένοντας ή να περάσεις απέναντι ή να γκρεμιστείς
περισσότερο ενδιαφέρονται βέβαια για την πτώση σου παρά
για την επιτυχία σου… είναι  πιο θεαματικό να αποτυγχάνεις…
κάνεις μεγαλύτερο θόρυβο…
όσο δύσκολο είναι να βαδίζεις  σε ένα τεντωμένο σκοινί…
είναι εξίσου κοπιαστικό
να πατάς στη γη και να είσαι σε ισορροπία με τον κόσμο, με σένα,
ακροβατείς … καθημερινά σε πρόσωπα και καταστάσεις…
αγωνίζεσαι να πετύχεις , προσπαθείς να μην πληγώνεις, εύχεσαι να μη σε
πληγώσουν
και στο τέλος της ημέρας έχεις δώσει ακόμα μια καταπληκτική παράσταση..

Η τιμή είναι όλη δική μας πραγματικά... Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω από καρδιάς για τη συνομιλία μας και να ευχηθώ καλή πορεία στις Μέρες Διττές και ό,τι καλύτερο σε σας προσωπικά!

Η συνέντευξη πρωτοδημοδιεύτηκε  ΕΔΩ